با نگاهی به فرازونشیب های جمعیتی در كشور، تشریح شد
وضعیت نگران كننده جمعیت در ایران، امكان باروری تا ۵۴ سالگی
اپتیك: مشاور عالی وزیر بهداشت با اشاره به مهم ترین چالش های جمعیتی كشور و ارائه راهكار برای آنها، اظهار داشت: طی 30 سال آینده 30 درصد از جمعیت ایران پیر خواهند شد، بدین سبب هم اكنون باید برای افزایش نرخ باروری ایرانی ها برنامه ریزی نماییم.
دكتر محمد اسماعیل اكبری به بهانه روز جهانی جمعیت و تنظیم خانواده در گفتگو با ایسنا، با اشاره به وضعیت جمعیتیِ كشور و رفتار باروری ایرانیان، اظهار داشت: معمولا وزارت بهداشت یا افرادی كه مسئولیت تامین سلامت مردم را برعهده دارند، به دنبال رفع مشكلات مردم هستند. بر همین مبنا بعنوان مثال وزارت بهداشت كسی را كه سرطان دارد یا مبتلا به فشار خون است، درمان می كند. حال از دیدگاه من بعنوان یك فرد قدیمی حوزه سلامت، مهم ترین مشكل مردم هم اكنون وضعیت جمعیت در كشور است و هیچ مساله سلامتی در كشور نداریم كه به حرمت و اهمیت مساله جمعیت باشد. همه دنیا هم به این مورد توجه كردند و برایشان باارزش بوده و در این عرصه سرمایه گذاری و برنامه ریزی كرده اند.
نگاهی به فراز و نشیب های جمعیتی ایران
وی با اشاره به اینكه جمعیت در ایران فرازونشیب های اعجاب آوری را داشته است، اضافه كرد: در اوایل انقلاب به علت وضعیتی كه در زمان انقلاب به وجود آمد، جمعیت ضریب رشد بالایی پیدا كرد؛ به صورتی كه در بعضی استان ها نرخ رشد جمعیت یا همان نرخ باروری كلی به حدود شش تا هفت می رسید و در بعضی استان ها ۴.۵ بود. در آن زمان میانگین نرخ باروری كلی حدود سه گزارش شده بود. بر این اساس یك خانم در سن باروری اش بطور میانگین ۳.۲ بچه به دنیا می آورد كه این نرخ باروری منجر به نرخ رشد بالایِ جمعیت می شد. این درحالیست كه در ضمن سال های اخیر میزان باروری كلی، یعنی تعداد بچه هایی كه یك خانم در سن باروری به دنیا می آورد، كاهش پیدا كرده است. البته این مورد نه تنها در كشور ما بلكه درتمام دنیا رخ داده و نرخ باروری در دنیا هم كاهش یافته است و هیچ كشوری را نداریم كه نرخ باروری اش كاهش نیافته باشد. حتی میزان كاهش نرخ باروری در كشورهای غربی و ثروتمند بیشتر از كشورهای فقیرتر و غیرتوسعه یافته است كه این مورد دلیلهای مختلف اجتماعی و فرهنگی دارد.
جمعیت ایران سالانه چقدر افزایش می یابد؟ اكبری با اشاره به اینكه با وجود كاهش نرخ باروری در تمام دنیا همچون ایران، باز هم جمعیت رشد كرده است و هیچ كشوری نیست كه در كنار كاهش نرخ باروری، رشد جمعیت نداشته باشد، افزود: حدودا در دنیا سالانه حدود ۸۳ میلیون نفر به جمعیت اضافه می شود. در كشور ما نیز سالانه قریب به یك میلیون نفر به جمعیت كشور اضافه می شود. ازاین رو هم جمعیت رشد می كند و هم نرخ باروری كاسته می شود. نتیجه این مورد این است كه جمعیت به سمت پیری می رود. مدلول این مورد این است كه نظام سلامت اقداماتی در حوزه سلامت انجام داده كه بر میزان سال های زندگی مردم افزوده شده، امید به زندگی را بالا برده و با بیماری ها مقابله كرده است. ازطرفی نرخ باروری هم كاهش یافته و جمعیت به سمت پیری می رود.
۳۰ سال آینده ۳۰ درصد ایرنیان پیر خواهند بودوی اضافه كرد: در عین حال باید توجه كرد كه پدیده پیری جمعیت خصوصاً در كشورهای ثروتمند و غربی هم اتفاق افتاده است، اما اتفاق بدی كه افتاده این است كه در كشور ما سرعت رشد پیری دارد از همه جا جلو می زند؛ به صورتی كه در ۲۰ سال آینده ۲۰ درصد جمعیت مان پیر خواهند بود و در ۳۰ سال آینده ۳۰ درصد جمعیت ایران پیر می شوند. یعنی از هر سه فرد یك نفر پیر خواهد بود. حال فرد پیر قاعدتا قدرت تولید ندارد و فرد دیگری باید خرجش را بدهد. افرادی كه حالا ۴۰ ساله اند، ۲۰ سال دیگر ۶۰ ساله شده و به گروه پیرها می پیوندند. حال در كشور ما بطور متوسط ۳۸ درصد افراد پیر شغل دارند و ۶۰ درصدشان سواد دارند. ازاین رو در گروه سالمندان ۴۰ درصد بی سوادند و ۶۰ درصد شغل ندارند. ازاین رو این افراد روی دست جوانان كشور می مانند.
وی همین طور اظهار داشت: از طرفی از آنجایی كه میزان باروری كلی كاهش یافته است، دیگر جوانی هم نداریم كه به این افراد خدمت دهد. بچه هایی كه هم اكنون به دنیا می آیند در آینده بارهای سنگینی بر دوش خواهند داشت. این اتفاق در كشورهای غربی هم افتاده، اما تفاوتش این است كه آنها در طول عمرشان به فكر جمعیت بودند و آنرا مانیتور و كنترل كرده اند، اما ما این مساله را رها كره ایم. بر همین مبنا گروه كار و مولد كه به افراد ۱۵ تا ۶۵ ساله می گوییم در تمام كشورهای ثروتمند و غربی هیچ گاه اُفت نكرده اند و همیشه در رده های بالا بوده اند. این گروه در ایران در حال نابودی است؛ به صورتی كه وضعیت مان از میانگین دنیا بالاتر است و در آینده هم بدتر خواهد شد.
نمی توان از سالمندی پیشگیری كرد، اما...
اكبری با اشاره به اینكه سالمندی اتفاقی است كه در كشور ما رخ داده و نمی توان از آن جلوگیری كرد، اظهار داشت: ازاین رو ما باید میزان جمعیت جوان را زیاد نماییم. باید توجه كرد كه سن سالمندی در كشورهای مختلف متفاوت می باشد. سازمان بهداشت جهانی هم در این عرصه تقسیم بندی هایی دارد. در ایران سن بین ۶۰ تا ۶۳ سال به بالا را جزو گروه سالمند می آوردند كه در این سنین افراد بعضی از توانایی ها را بطور فیزیكی یا روحی از دست می دهند و دیگر جزو گروه مولد محسوب نمی شوند. بعضی از كشورهای غربی این عدد را تا ۶۵ سال می گویند.
۲ چالش عمده جمعیتی در كشورسن ازدواج ایرانی ها چقدر است؟
وی تصریح كرد: كم تعداد شدن گروه مولد در كشور می تواند گرفتاری های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی به بار آورد. حال عوامل مختلفی در این زمینه دخیل است؛ اول اینكه میزان ازدواج كاهش یافته است و تاخیر در ازدواج وجود دارد، حال تاخیر در ازدواج منجر به تاخیر در باروری نیز می شود. هم اكنون متوسط سن ازدواج در زنان ایرانی به ۲۴ سال و در مردان ایرانی نزدیك به ۳۰ سال رسیده است. از زمان ازدواج تا نخستین باروری هم بطور متوسط ۴.۵ سال فاصله است. همین طور هم اكنون در كشور ۱۳ میلیون نفر فرد در شُرف ازدواج داریم كه آماده ازدواج هستند كه حدود ۶.۵ میلیون دختر و ۶.۵ میلیون پسر هستند، اما اگر این ۱۳ میلیون همین الان هم ازدواج كنند، باز هم اتفاقی برای جمعیت كشور نمی افتد. برای اینكه فرهنگ بی بچگی، دیربچگی و یا تك بچگی در كشور جا افتاده است و این فرهنگ خطرناكی است. همه این ها ضد باروری و رشد جمعیت و توسعه است و به مملكت لطمه می زند.
بازنگری آئین نامه های جمعیتی وزارت بهداشت
اكبری با اشاره به اینكه وزارت بهداشت برنامه های مفصلی در زمینه آموزش های پیش از ازدواج داشته است و ما در حال بازبینی این برنامه ها هستیم، اظهار داشت: هم اكنون وزارت بهداشت، خصوصاً آقای وزیر به دنبال تغییر در روش ها است تا تك تك آنها بازبینی شود. بنده هم این اقدامات را با مبانی علمی تعقیب می كنم. به هر حال ما وزارت بهداشت هستیم و باید حرف هایمان علمی و مبتنی بر مستندات باشد. باید توجه كرد كه از نظر علمی میزان سطح استروژن عاملی است كه ما در باروری مورد توجه قرار می دهیم. یعنی خانمی كه حامله می شود سطح استروژنش بالا می رود. سطح استروژن هر چه بالاتر رود، خطرات حاملگی برای مادر بیشتر است. سطح استروژن در زنان زیر ۲۰ سال حداقل ۳۰ درصد كمتر از زنان ۲۰ تا ۳۰ ساله است؛ یعنی یك سوم. بر این اساس عوارض و بیماری های حاملگی در زیر ۲۰ سالگی بسیار پایین تر است. حاملگی زیر ۲۰ سال در دنیا یك استاندارد علمی به حساب می آید. بر همین مبنا شاخصهای بهداشتی برای باروری، زیر ۲۰ سال را نشان می دهند. در صورتی كه سن ازدواج دختران ما به بالای ۲۰ سال رفته است و این یكی از شاخص هایی است كه وزارت بهداشت باید به مردم معرفی نماید. این مورد آنقدر از نظر علمی مهم می باشد كه در كشورهای غربی كسانی كه زیر ۲۰ سال هستند، حتی اگر ازدواج نكنند یا حامله نشوند، تخمك هایشان را فریز می كنند تا پس از ازدواج، از آنها استفاده كنند.
بهترین زمان بارداری
سن ازدواج كاهش یابد
اكبری افزود: در عین حال شاخصی به نام شاخص رشد توسعه انسانی پایدار داریم كه از طرف سران كشورها تعیین شده است. یكی از این شاخص ها، مربوط به باروری های زیر ۲۵ سال است. ازاین رو از نظر بیولوژیك باروری زیر ۲۰ سال اهمیت بالایی دارد. در شاخص توسعه انسانی پایدار هم باروری زیر ۲۵ سال شاخص توسعه به حساب می آید و كشوری كه باروری زیر ۲۵ سالش پایین باشد، رشد نمی نماید. اگر افراد در كشورهای غربی دیر بچه به دنیا می آوردند یا كم بچه به دنیا می آورند، این كشورها افراد ۲۵ ساله را جذب می كنند و بطور طبیعی با مهاجرت آن اتفاق را جبران می كنند. ما این اقدام را هم انجام نمی دهیم و برایش برنامه ای هم نداریم. ازاین رو از نظر علم بیولوژیك سن ازدواج باید به شدت پایین آید. اگر می خواهیم سالم بمانیم باید حاملگی ما زیر ۲۰ سال ازدواج افتد. البته این ها فقط در اختیار وزارت بهداشت نیست، بلكه وزارت اقتصاد، وزارت مسكن، بانك ها و... هم باید كمك كنند. چون فرزندآوری یك مولفه اجتماعی است. وزارت بهداشت از نظر بیولوژیك و برای سلامت مردم این سفارش را می كند. مانند اینكه می گوییم زیاد نمك نخورید تا به فشار خون مبتلا نشوید.
نرخ باروری باید به ۳ برسد
تسهیلات دهید
مشاور عالی وزیر بهداشت در امر اجتماعی شدن سلامت، با اشاره به اینكه نرخ باروری در كشور باید به بالای سه برسد، اظهار داشت: یعنی تعداد بچه ها در هر خانوار نباید كمتر از سه فرزند باشد تا به جمیت نرمال برسم. هم اكنون نرخ باروری ما ۲.۰۱ است. نرخ جایگزینی در كشور ما با نرخ جایگزینی در كشورهای دیگر متفاوت می باشد. به نظر من هیچ نرخ جایگزینی زیر سه به ما كمك نمی كند و حداقل باید به سه برسیم. وقتی می خواهیم مردم سه بچه دنیا آورند، باید مانند تمام دنیا به خانواده ها تسهیلات بدهیم. بعنوان مثال در خیلی از كشورهای اروپای شرقی خانه بلاعوض می دهند. در خیلی از كشورها مانند فرانسه افراد از مالیات معاف می گردند. در كانادا اگر كسی سومین بچه اش به دنیا بیاید، پدر و مادر حقوق می گیرند، اما تا زمانی كه كودك به سن مدرسه برسد، در خانه می مانند. همه دنیا به این فكر افتادند كه خطاهای گذشته شان را در حوزه جمعیت جبران كنند. اینكه كانادا ناگهانی درب های مهاجرتش را باز كرد، برای این بود كه نیروی كارش را تامین كند. ما این ساختارهای مدیریتی را رها كردیم. ما در كشور برای استخدام هایمان دنبال این هستیم كه چه كسی مجرد است. این كار نادرست است، بلكه باید افراد بچه دار در اولویت قرار گیرند.
اكبری با اشاره به اینكه حاملگی حداكثر باید زیر ۲۵ سال اتفاق افتد و شاخص باروری باید به حداقل سه فرزند برسد، اظهار داشت: البته حاملگی ها باید با فاصله شیردهی مناسب اتفاق افتند؛ برای اینكه اگر یك بچه دو سال از شیر مادر تغذیه كند، مادر می تواند بچه بعدی را هم سالم به دنیا آورد. یعنی فاصله كودكان حداقل دو سال باشد. حال اگر این اتفاقات بیفتد و همه بخش ها به افراد تسهیلات داده و كمك كنند، می توان وضعیت جمعیتی كشور را كنترل كرد. البته در این صورت وظیفه وزارت بهداشت سخت تر هم می شود. برای اینكه باید افراد بیشتری را مراقبت كند.
پُربچگی؛ شاخصی خوب برای جمعیت فعلی ایران
وی اضافه كرد: ما هم اكنون مبادرت به بازبینی مولفه های جمعیتی كرده ایم. در عین حال ما فقط سفارش می نماییم. حال اگر خانمی هم می خواهد پنجمین بچه اش را هم به دنیا آورد، نباید او را رها نماییم، بلكه وظیفه داریم وضعیت سلامتش را كنترل نماییم. برای اینكه حاملگی اش سخت تر بوده و مراقبت بیشتری می خواهد. این مراقبت ها هر كدام نوعی سطح بندی خدمات دارد و این دستورالعمل ها هرچند كه وجود دارد، اما می خواهیم آنها را با شاخصهای علمی جدید بازبینی نماییم و به جامعه منتقل نماییم تا مردم متوجه شوند كه یك زمانی كم بچگی شاخص خوبی برای كنترل و مدیریت جمعیت بود، اما الان پربچگی شاخص خوبی برای جمعیت به شمار می آید كه البته دردسر آن برای وزارت بهداشت هم بیشتر است. در این زمینه هم بخش های زیادی باید كمك مان كنند. مادری كه حامله می شود باید پروتئین كافی دریافت كند، ازاین رو باید بتواند گوشت یا سبزی و میوه داشته باشد تا طبق سفارش ها مصرف كند. ازاین رو بخش های دیگر هم باید به ما كمك كنند. در این صورت ما جرات می نماییم كه جوانان را متقاعد نماییم تا به این سمت حركت كنند.
وضعیت نگران كننده جمعیت در ایران و اقدام وزارت بهداشت
وی تصریح كرد: وضعیت جمعیتی ما واقعا نگران كننده است و كمتر از ۳۰ سال آینده جمعیت ما پیر می شود. این یك واقعیت است كه كودكان آینده ما باید بطور متوسط پنج نفر را حمایت كنند. حال شما هزینه های زندگی در ۲۵ سال آینده را تصور كنید. طبیعتا یك سفره خشك و خالی نمی تواند نان همه را تامین كند.
باروری تا ۵۴ سالگی
اكبری با اشاره به اینكه هم اكنون نگرانی ما از بابت زایمان های دیررس است، اظهار داشت: باید توجه كرد كه ما هیچ مشكلی برای حاملگی تا ۵۴ سالگی هم نداریم. حتی زنانی هستند كه تا ۵۴ سالگی قدرت حاملگی دارند. كسی حق ندارد بگوید تو نمی توانی حامله شوی. هر خانمی در هر سنی حق دارد ازدواج كند و حامله شود، اما اگر یك خانم ۵۰ ساله حامله شد، وزارت بهداشت باید بداند كه چگونه او را مراقبت كند؛ چونكه وضعیت او با یك دختر ۲۴ ساله متفاوت و به مراتب سخت تر است. ما برای همه این مسائل كمی متفاوت تر از قبل، برنامه ریزی می نماییم كه این برنامه ها در بعضی جاها كاملا مغایر و در بعضی جاها هم مشابه برنامه های پیشین است. مقرر است تا ۱۰ مرداد ماه امسال اقدامات مان را به اتمام برسانیم.
وی تصریح كرد: نیت مان این است كه یك گروه ۴۰۰ نفره را در سطح ستاد وزارت بهداشت، آموزش دهیم و این افراد بتوانند به دو میلیون نفر در سطح كل سیستم های بهداشتی و درمانی از روستا تا شهر آموزش دهند تا ما این صحبت ها را در سطح جامعه مطرح نماییم. به نظر من ما با مردم مشكلی نخواهیم داشت. الان ما به مردم گفتیم بیایید تا فشار خون تان را بگیریم و استقبال بسیار خوبی شد. وقتی برای كمپین فشار خون برنامه ریزی می كردیم، پیشبینی می كردیم كمتر از ۵۰ درصد جامعه هدف بازگشت كنند، اما مردم آمدند و ۹۸ درصد از جامعه هدف به ما بازگشت كردند. ازاین رو ما با مردم مشكل نداریم، باید دعا نماییم كه با سیاست گذاران و همكاران بین بخشی هم مشكل نداشته باشیم. وزارت بهداشت كار تكنیكی می كند، اما سایر بخش ها هم باید كمك كنند.
وضعیت سلامت نوزادان در ایران
اكبری درباره سلامت نوزادان، اظهار داشت: وضعیت مان در این زمینه بسیارخوب است. من نخستین روز انقلاب یعنی ۲۲ بهمن ۵۷ مدیر شدم. در آن زمان میزان مرگ ومیر كودكان زیر یك سال، ۱۳۰ نفر در ۱۰۰۰ تولد زنده بود. این رقم هم اكنون زیر ۱۵ مورد است و تلاش نماییم كمتر هم شود. هم اكنون دیگر چالشی در این زمینه نداریم. الان دغدغه ما افزایش باروری و كیفیت رشد بچه است. این موارد متغیرهای اجتماعی است كه گرفتاری بیشتری نسبت به ویروس و میكروب برای ما دارد. بعنوان مثال ما نگرانیم كه با افزایش جمعیت، پروتئین كافی برای پوشش جمعیت داریم یا خیر.
وی با اشاره به اینكه در عین حال فرهنگ ما هم تغییر كرده است، اضافه كرد: در گذشته خانواده ها كنار هم بودند و با هم غذایی را می خوردند، اما الان اینطور نیست. هم اكنون مصرف حبوبات در كشورر ما بسیار كاهش یافته است. مصرف غلات مان بد نیست. زیر ا مردم نان دوست دارند، هرچند كه كیفیت آنرا هم داریم خراب می نماییم و سبوسش را جدا می نماییم. اما مصرف حبوبات كم است. در صورتی كه حبوبات در كشور وجود دارد و ارزان هم هست. پخت آش را از خانه ها حذف كردیم. در گذشته همان آش و آبگوشت كفایت می كرد. الان مدت هاست كه مردم ماش نمی خورند، درحالیكه ماش از عناصری است كه همه مردم باید بخورند. عدس و... هم همین طور. ما در آن زمان محاسبه می كردیم و می دیدیم در این زمینه در هر استان و هر سنی كفایت معنا داریم، اما الان اینطور نیست و این مورد جای نگرانی دارد. باید حركتی جدی انجام داد و با مردم صحبت كرد.
۹.۸ ایرانی ها سالمند هستند
اكبری با اشاره به اینكه هم اكنون ۹.۸ جمعیت مان سالمند است و هنوز جمعیت مان جوان است، اظهار نمود: تا ۲۵ سال آینده پنجره جمعیتی كشور باز است و جزو كشورهای جوان محسوب می شویم. اما نباید در این سال بایستیم؛ چونكه اگر نرخ باروری بالا نرود، گرفتار مشكل می شویم. باید بدانیم كه از ۲۰ سال آینده بالای ۲۰ درصد جمعیت مان سالمند هستند و این یعنی از هر پنج نفر یك نفر سالمند خواهد بود. از این چهار نفر ۱.۵ نفر هم زیر ۱۵ سال است و ۲.۵ نفر داریم كه در ۳۰ سال آینده به یك نفر تقلیل می یابند. از طرفی تمام بیماری های غیرواگیر شامل فشار خون، دیابت، سرطان و... مربوط به دوره سالمندی است. ازاین رو بودجه وزارت بهداشت باید چندین برابر شود تا فردی را كه مولد هم نیست درمان كند؛ چونكه نمی گردد آنهارا رها كرد. برای اینكه امید به زندگی مان پایین می آید. هم اكنون متوسط امید به زندگی در كشور ۷۴ سال است كه شرایط خوبی را نشان می هد.
بارداری های خطرناك
مشاور عالی وزیر بهداشت در امر اجتماعی شدن سلامت تصریح كرد: البته امید به زندگی به معنای زنده ماندن نیست، بلكه به مدلول با كیفیت زندگی كردن است. در ایران هنوز نزدیك به ۱۰ سال آخر از عمر با كفایت و كیفیت نیست و معمولا این ۱۰ سال افراد بیمارند. باید این ۱۰ سال را كاهش دهیم؛ چونكه هرچقدر میزان بی كیفیتی عمر را كاهش دهیم، بهتر است. كار دشوار می باشد، اما شدنی است.
وی در انتها صحبت هایش اظهار داشت: مهم ترین پیام ما ضرورت بچه دار شدن است كه شاخص نهایی ماست. البته برخی افراد هم هستند كه به علت بیماری حتی طبق قانون، حق ندارند حامله شوند كه عددشان خیلی كم بوده و گاهی كمتر از دو درصد جامعه هستند. برخی افراد هم هستند كه هم اكنون بیمار هستند. آنها می توانند حامله شوند، اما مراقبت بیشتری را می طلبند. ما بعنوان وزارت بهداشت باید این افراد را از خطرات مطلع نماییم و از آنها مراقبت به عمل آوریم. در عین حال ما حاملگی زیر ۱۷ سال و بالای ۳۵ سال را هم پرخطر می دانیم.
منبع: اپتیك
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب